İşverenler SGK denetimlerini nasıl karşılamalı?
Bugünlerde çok sayıda işletme sahibinden firmalarımız sürekli denetleniyor. SGK veya Çalışma Bakanlığı müfettişleri geliyor. Çaresiz kalıyoruz. Ne yapacağımız nasıl hareket edeceğimizi bilemiyoruz şeklinde çok sayıda soru almaktayım. Bu yazımızda bu işverenlerimize katkı olabilecek bazı önemli noktaları açıklamaya çalışacak zaman zaman işyerlerinde yapılan SGK denetimlerini engellemeye dönük çabaların önemli yaptırımları olduğu konusunda işverenlerimizi bilgilendireceğiz.
Özellikle kayıt dışı istihdamla mücadele ve sosyal sigorta suiistimallerini önleme açısından denetim, sosyal güvenlik sistemimizin önemli bir parçası, olmazsa olmaz bir enstrüman. Ülkemizde sosyal güvenlik denetimi SGK müfettişleri ve denetmenleri eliyle gerçekleştiriliyor. Yapılan denetimlerde denetlenen işyerlerinin de denetim elemanına gerekli kolaylığı göstermesi gerekiyor. Şayet sınırı aşan nitelikte bir engelleme söz konusu olursa da bazı yaptırımlar söz konusu oluyor.
Mükellefler öncelikle SGK denetimine her an hazır olmalı. İş ve sosyal güvenlik konusunda nitelikli personel çalıştırmalı. Özellikle çok sayıda işçi istihdam eden işletmeler gerekirse profesyonel hizmet alarak bu açığı kapatmalı.
Bu konuda yaşanan sorunlardan biride İş Ve Sosyal Güvenlik alanında yetişmiş uzman kaynağının yetersizliği. Mali konularda yaklaşık 120.000 yetişmiş nitelikli YMM ve SMMM meslek mensubu 3568 sayılı yasa kapsamında hizmet verirken iş ve sosyal güvenlikle ilgili henüz bir meslek yasasının bulunmaması nitelik açısından bu açığı kapatabilecek yeterli kadar uzman personel bulunmaması önemli bir sorun. Uzun vadede sorunun çözümü 3568 sayılı yasa benzeri bir meslek yasasının hazırlanması ve yasa hükümleri çerçevesinde yeterli uzman personelin yetişmesidir.
Yasa denetime engel olunması durumunda önemli miktarda ceza kesilmesini öngörüyor
5510 Sayılı Kanun’un 102. maddesinin 1. fıkrasının (ı) bendinin (1) no.lu alt bendine göre; Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının; bu Kanunun uygulanmasından doğan inceleme ve soruşturma görevlerini yerine getirmeleri sırasında işverenler, sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler görevlerini yapmasına engel olamazlar; engel olanlar hakkında eylemleri başka bir suç oluştursa dahi, asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır. Yani 2024 yılı için böyle bir fiilin cezası 85.000 TL tutarında.
Söz konusu idari para cezası uygulaması denetim elemanlarının görevlerine engel olunması durumunda söz konusu olup sadece işverenlere değil bunun yanında sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler (muhasebeci, avukat vs.) hakkında da uygulanabiliyor.
Burada bahsedilen engelleme fiili, denetim elemanının işyerine alınmaması, ilgili bölümlerin kapatılması, sigortalıları işyerinden kaçırma gibi durumlarda ortaya çıkabilir.
Tehdit ve cebir varsa cezalar artıyor
5510 Sayılı Kanun’un 102. maddesinin 1. fıkrasının (ı) bendinin (2) no.lu alt bendine göre; Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının; görevlerini yapmasını engellemek amacıyla cebir ve tehdit kullanan işverenler, sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler fiil daha ağır bir cezayı gerektiren ayrı bir suç teşkil etmediği takdirde Türk Ceza Kanunu’nun 265’inci maddesinin ikinci fıkrasına göre cezalandırılır. Bu suçu işleyenler hakkında ayrıca asgari ücretin on katı tutarında idari para cezası uygulanır. Yani 2024 yılı için böyle bir fiilin cezası 170.020 TL tutarında.
Söz konusu madde hükmü bir önceki yaptırım hükmüne göre daha ağır ve cebir/tehdit unsurlarının söz konusu olması halinde uygulanabiliyor ve oldukça caydırıcı bir yapıya sahip. Madde hükmünde geçen Türk Ceza Kanunu’nun 265’inci maddesinin ikinci fıkrasında bu tür suçların işlenmesi halinde iki yıldan dört yıla kadar hapis cezasına hükmolunacağı belirtilmiş.
Yine burada da idari para cezası sadece işverenlere değil bunun yanında sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler (muhasebeci, avukat vs.) hakkında da uygulanabiliyor.
Kayıt ve belgeleri ibraz etmeme durumunda da önemli cezalar uygulanıyor
Yapılan denetim esnasında denetim elemanınca istenen kayıt ve belgelerin ibraz edilmemesi de denetimin sağlıklı şekilde yapılmasını engeller nitelikte bir fiil ve sosyal güvenlik mevzuatında yaptırımı bulunuyor.
Buna göre, denetim elemanınca yapılan yazılı ihtara rağmen on beş gün içinde mücbir sebep olmaksızın kayıt ve belgeleri tam olarak ibraz etmeyerek yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere;
a) Bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin on iki katı tutarında,
b) Diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin altı katı tutarında,
c) Defter tutmakla yükümlü değil iseler, aylık asgari ücretin üç katı tutarında,
idari para cezası uygulanıyor.
Fatih ACAR
Yeminli mali müşavir
https://www.olay.com.tr/yazar/fatih-acar/isverenler-sgk-denetimlerini-nasil-karsilamali-1320456