GLOBAL DÜNYADA E-SPOR VE E-SPORUN KULÜPLEŞMESİ
Gelişen teknoloji ve küreselleşme ile birlikte birçok
alan gibi spor alanı da teknolojiye uyarlanmış ve e-spor adıyla hayatımıza yeni
bir spor dalı girmiştir. E-sporun temeli 1980’li yıllarda oyun konsollarının
ortaya çıkmasıyla beraber oynanan çevrimiçi ve çevrimdışı oyunlara
dayanmaktadır. 2000 yılında e-spor dalında iyi büyük turnuva yapılmasıyla bu
spor popülerlik kazanmaya başlamıştır.
Türkiye’de e-spor ile ilgili olarak 2011 yılında Gençlik
ve Spor Bakanlığı altında Türkiye Dijital Oyunlar Federasyonu (TÜDOF) kurulmuş
ancak 2013 yılında kapatılarak Gelişmekte Olan Spor Branşları Federasyonu
bünyesinde Dijital Oyunlar As Başkanlığı olarak devam etmiştir. Ardından
e-sporun dünyada yaygınlaşması üzerine 24 Nisan 2018 tarihinde Türk e-sporunun
oluşması ve büyümesi amacıyla Türkiye E-Spor Federasyonu kurulmuştur.
E-spor, elektronik bir cihaz vasıtasıyla çevrimiçi veya
çevrimdışı ortamda gerek bireysel gerekse takım halinde katılım gösterilen her
türlü aktive olarak tanımlanmaktadır.
E-spor başlığı altında düzenlenmiş 7 çeşit branş
bulunmaktadır. Bu branşlar; MOBA, FPS, RTS, Battle Royale, Spor, MMORG ve
Fighter’dır.
MOBA,
çevrimiçi oynanan strateji savaş video oyunu türüdür. Genellikle beş kişiden
oluşan iki farklı takım, bir harita üzerinde karşı takımın enerji kaynağını yok
etmeyi amaçlar.
FPS, birinci
şahıs nişancı oyuncu karakterinin kendi gözünden oynandığı oyun türüdür.
RTS, çevrimiçi
oyuncuların birbirlerinin sırasını beklemeden devamlı olarak karşılıklı
oynamaya devam ettiği strateji oyunudur.
Battle Royale,
belli bir alanda belirli sayıda düşmandan kurtularak hayatta kalmaya çalışma
oyunudur.
Spor,
spor dallarının (Futbol, Basketbol, Otomobil, Voleybol vb.), sanal ortama
uyarlanmış halleridir.
MMORG,
herhangi bir sunucuya bağlanarak oynanan rol yapma oyunudur.
Fighter,
belli bir dövüş disiplinini temsil eden, seçtiği sanal karakterler ile diğer
oyuncuların seçtiği diğer sanal karakterlere üstün gelmeye çalışılan bir oyun
türüdür.
E-spor dalında sporcu olabilmek için 6 ile 90 yaş
arasında ve e-spor branşlarına ilgili olmak yeterlidir.
Türkiye E-Spor Federasyonu (TESFED), Uluslararası E-Spor
Federasyonu (IeSF), Avrupa E-Spor Federasyonu ve Global E-Sports Federasyonu
üyesidir.
Uluslararası E-Spor Federasyonu (IeSF)
Uluslararası E-Spor Federasyonu, Güney Kore merkezli ve
elektronik sporları tanıtma misyonu üstlenen uluslararası bir kuruluştur.
E-sporun birçok geleneksel spor gibi fiziksel aktivitesi
olmasa da uluslararası standartlar tarafından belirlenen tüm spor kriterlerine
uyduğunu savunan kuruluşun, 2020 itibariyle 95 üye ülkesi bulunmaktadır.
Avrupa E-Spor Federasyonu (EEF)
Avrupa E-spor Federasyonu (EEF), 2020 yılında 23 üye
ülke ile kurulmuş yeni bir federasyondur.
EEF'in amacı, e-sporu bilinçli, sağlıklı ve değer
temelli bir etkinlik olarak geliştirmek ve tanıtmaktır. Bu kuruluş, amatör veya
profesyonel kariyere bakmaksızın bölgedeki tüm e-spor oyuncuları için eşit
fırsatlar sağlamak için ulusal çerçeveleri uyumlu hale getirmeyi
amaçlamaktadır.
Türkiye kurucu ülke olarak bu federasyonun içinde yer
almıştır.
Global E-Sports Federasyonu
Global E-sports Federasyonu, e-sporun güvenilirliğini,
meşruiyetini ve prestijini desteklemek amacıyla kurulmuştur.
90’dan fazla üye federasyon ve 115’ten fazla küresel
ortaklığı bulunan bir kuruluştur.
E-Sporcu Lisansı
Sporcu lisans başvurusu;
- Spor yapmaya ve yarışmaya katılmaya
elverişliliğini gösteren yazılı beyan,
- 18 yaşından küçükler için veli izin belgesi,
- Ferdi lisans için 2 güncel vesikalık fotoğraf ve
- Kulüp lisansı için 3 güncel vesikalık fotoğraf
ile Gençlik ve Spor İl Müdürlükleri veya İlçe
Müdürlükleri’ne yapılır. Başvuru koşullarını taşıyan kişilere e-sporcu lisansı
verilir.
E-spor turnuvalarına katılacak kişilerin her yıl
lisanslarını vize ettirmesi gerekmektedir.
E-Spor Kulübü
E-spor müsabakalarında kişiler ferdi yarışabilecekleri
gibi, grup şeklinde veya kulüp adı altında da yarışabilmektedir.
E-spor kulübü kurmak için Dernekler Kanunu’na uygun
olarak Spor Kulübü Derneği kurmak zorunludur.
Dernek kurmak için en az 7 gerçek
veya tüzel kişinin bir araya gelmesi gerekmektedir. Bu kişiler bir dernek
tüzüğü oluşturur. Bu dernek tüzüğünde derneğin adı ve merkezi, amacı ve bu
amacı gerçekleştirmek için dernekçe sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma
biçimleri ile faaliyet alanı, derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve
şekilleri, genel kurulun toplanma şekli ve zamanı, görevleri, yetkileri, oy
kullanma ve karar alma usul ve şekilleri, yönetim ve denetim kurullarının görev
ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı, derneğin
şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı,
görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği, üyelerin
ödeyecekleri giriş ve yıllık aidat miktarının belirlenme şekli, derneğin
borçlanma usulleri, iç denetim şekilleri, tüzüğün ne şekilde değiştirileceği ve
derneğin feshi halinde mal varlığının tasfiye şekli mutlaka bulunması
gerekmektedir.
Dernek kurmak için gerekli belgeler;
- Dernek kurucuları tarafından imzalanmış 2 adet kuruluş
bildirimi formu,
- Dernek kurucuları tarafından her sayfası herkes
tarafından imzalanmış 2 adet dernek tüzüğü,
- Kurucuların 2 adet nüfus cüzdan fotokopisi,
- Yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişilerin
adı-soyadı ve bilgileridir.
Bu belgeler derneğin kurulacağı yerin mülki idare
amirliğine verilir. Bu belgelerin verilmesiyle dernek tüzel kişilik kazanır.
Spor faaliyeti amacıyla kurulan dernekler Gençlik
Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü’ne tescil yaptırarak Spor Kulübü, gençlik
faaliyeti amacıyla kurulan dernekler tescilini yaptırdıktan sonra Gençlik
Kulübü ve iki ayrı şekilde tescil yapıldıktan sonra Spor ve Gençlik Kulübü
unvanı alırlar.
E-Spor Yarışmaları
E-spor müsabakaları 1 Ocak ile 31 Aralık arasında
düzenlenir. Yapılacak müsabakalar için yarışma talimatları TESFED tarafından
hazırlanır ve yarışmalardan en az 10 gün önce TESFED’in internet sitesinde ilan
edilir.
E-spor müsabakaları resmi ve özel olmak üzere ikiye
ayrılır.
Resmi e-spor müsabakaları ulusal ve uluslararası olmak
üzere TESFED tarafından düzenlenir. 2020 tarihi itibariyle TESFED tarafından
düzenlenmiş dört ulusal ve iki uluslararası müsabaka bulunmaktadır.
Özel e-spor müsabakaları ise resmi yarışmalar dışında
kalan açık ve kapalı olmak üzere iki türden oluşan yarışmalardır. Açık
yarışmalar e-spor kulüpleri veya kurumlar tarafından düzenlenir. Bu yarışmalar
tüm sporculara açıktır. Kapalı yarışmalar e-spor kulüpleri ve e-spor alanında
faaliyet gösteren kuruluşları tarafından düzenlenir. Bu yarışmaya katılacak
kişilere davetiye gönderilir. Açık ve kapalı yarışmaları TESFED denetlemektedir
ve bu yarışmaları düzenlemek isteyenlerin TESFED’den onay alması gerekmektedir.
Ödüllü özel turnuva düzenlenmesinde ise TESFED Yönetim Kurulu tarafından
belirlenecek özel turnuva düzenleme izin ücretinin yatırılması gerekmektedir.
E-spor yarışmaları, ferdi, takım ve kulüp olmak üzere üç
şekilde düzenlenir. Ferdi şekilde düzenlenen müsabakalarda bireysel yarışılır.
Takım halinde düzenlenen müsabakalarda görev olarak birbirini tamamlayan
kişilerden oluşan grup ve kulüp olarak düzenlenen müsabakalarda Türkiye E-Spor
Federasyonu’na bağlı spor dallarında tescilli spor kulüpleri yarışır.
Resmi e-spor müsabakalarında Organizasyon Kurulu TESFED
Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Özel e-spor müsabakalarında Organizasyon
Kurulu, İl Temsilcisi ile Gençlik ve Spor İl Müdürlüklerince oluşturulan İl
Tertip Kurulu’ndan oluşur. Organizasyon Kurulu yıllık faaliyet raporunu
hazırlar ve uygular.
Müsabakaya katılacak kulüplerin isimlerini değiştirmesi
resmi müsabaka fikstürleri açıklanmadan önce gerçekleşmişse Yönetim Kurulu
onayı ile müsabakaya katılabilirler.
E-spor müsabakalarını hakem yönetmektedir. Müsabaka
sırasında itirazlar yazılı bir şekilde ve TESFED tarafından belirlenmiş itiraz
ücreti ödenerek müsabaka hakemine yapılır.
Müsabakaların ertelenmesine veya yerinin
değiştirilmesine karar verme yetkisi Yönetim Kurulu’ndadır. Bu konudaki
kararlar müsabakaya katılacak kişilere en az 5 gün önceden haber verilir.
Müsabakaların kural ve düzenine uymayan kişiler
Organizasyon Kurulu tarafından diskalifiye edilir.
Müsabaka sonuçları TESFED’in internet sitesinde ilan
edilir.
Müsabaka kurallarını uymayan idareci, antrenör, hakem ve
sporcular hakkında disiplin cezaları uygulanır.
E-Spor Hakemi Olma Koşulları
E-Spor hakemi olmak için hakemlik kursuna katılmak
gerekmektedir. Hakem kurslarına katılmak için gerekli şartlar;
-
TC vatandaşı olmak,
-
En az lise veya dengi bir okul mezunu olmak,
-
18 yaşını doldurmuş olmak ve 50 yaşını doldurmamış olmak,
-
Tahkim Kurulu, Genel Müdürlük veya TESFED Disiplin Kurulu’ndan son 3 yıl içinde
bir defada 6 aydan fazla ceza veya bu süre içinde 1 yıldan fazla men cezası
almamak,
-
Altı aydan fazla kasıtlı bir suçtan ceza almamak veya affa uğramış olsa bile
anayasal düzene aykırı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık,
yağma gibi suç kızartıcı suç ve cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, fuhuş,
ihaleye fesat karıştırma, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı ve haksız mal edinme
suçlarından hükümlü bulunmamak gerekmektedir.
Kursu başarıyla geçen kişiler hakemlik lisansı alırlar.
Hakemlik 4 kademeden oluşmaktadır. Bunlar;
Aday hakemler: Aday hakemliğin süresi 1 yıldır. Bu
hakemler sadece yerel karşılaşmalarda görev alabilir.
İl hakemi: Aday Hakemlik süresini dolduran hakemler
Merkez Hakem Kurulu tarafından uygun görülmesi halinde İl Hakemliğine terfi
ederler. İl hakemliğinin süresi 2 yıldır.
Ulusal Hakem: Ulusal Hakemliğe geçiş İl Hakem Kurulu’nun
teklifi, Merkez Hakem Kurulu’nun kararı ve Federasyon Başkanı’nın onayı ile
olur.
Uluslararası Hakem: En az 2 yıl ulusal hakemlik yapmış
kişiler arasından Merkez Hakem Kurulu’nun belirlediği hakemler Uluslararası
Hakem kursuna çağrılır. Kursu başarıyla geçen kişiler Uluslararası Hakem unvanı
kazanır,
TESFED’in yetkili olduğu müsabakalarda en az bir hakem
ve bir de gözlemci görevlendirilir.
Hakemlerin her yıl vizesini onaylatmış olması
gerekmektedir. Aksi durumda hakemlik yapamazlar.
Merkez Hakem Kurulu
TESFED’in hakemler ile ilgili işleri yürütmesinde
yardımcı olan kuruldur. Merkez Hakem Kurulu üyesi olabilmek için bir takım
şartlar aranmaktadır. Bunlar;
-
TC vatandaşı olmak,
-
20 yaşını doldurmuş olmak ve 65 yaşını doldurmamış olmak,
-
En az lise veya dengi bir okul mezunu olmak,
-
Görev süresinde E-Spor branşında aktif rol almamak,
-
Tahkim Kurulu, Genel Müdürlük veya TESFED Disiplin Kurulu’ndan son 3 yıl içinde
bir defada 6 aydan fazla ceza veya bu süre içinde 1 yıldan fazla men cezası
almamak,
-
Altı aydan fazla kasıtlı bir suçtan ceza almamak veya affa uğramış olsa bile
anayasal düzene aykırı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık,
yağma gibi suç kızartıcı suç ve cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, fuhuş,
ihaleye fesat karıştırma, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı ve haksız mal edinme
suçlarından hükümlü bulunmamak gerekmektedir.
Merkez Hakem Kurulu en az 5 en çok 7 kişiden
oluşmaktadır. Kurul üyeleri Yönetim Kurulu önerisi ile atanır. Kurulun görev
süresi 3 yıldır.
İl Hakem Kurulu
TESFED’in hakemler ile ilgili işleri yürütmesinde
yardımcı olan bir diğer kuruldur. İl temsilcisinin teklifi, Merkez Hakem
Kurulu’nun görüşü ve Federasyon Başkanı’nın onayı ile kurulur. İl
Temsilcisi bu kurulun doğal başkanıdır. İl Hakem Kurulu üyesi olabilmek için
bir takım şartlar aranmaktadır. Bunlar;
-
TC vatandaşı olmak,
-
En az lise veya dengi bir okul mezunu olmak,
-
Reşit olmak,
-
E-Spor hakem eğitim kurslarını başarıyla tamamlamak,
-
Tahkim Kurulu, Genel Müdürlük veya TESFED Disiplin Kurulu’ndan son 3 yıl içinde
bir defada 6 aydan fazla ceza veya bu süre içinde 1 yıldan fazla men cezası
almamak,
-
Altı aydan fazla kasıtlı bir suçtan ceza almamak veya affa uğramış olsa bile
anayasal düzene aykırı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık,
yağma gibi suç kızartıcı suç ve cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, fuhuş,
ihaleye fesat karıştırma, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı ve haksız mal edinme
suçlarından hükümlü bulunmamak gerekmektedir.
Lisanslı hakem sayısı 10 kişiyi geçmeyen illerde İl
Hakem Kurulu yerine İl Temsilcisi tarafından kurulan bir kurul bulunur.
Lisanslı hakem sayısı 10 üzerinde olan illerde İl Hakem Kurulu 5 üyeden oluşur.
Hakemlerin Görevlerinin Durdurulması
Hakemlerin bazı şartlarda müsabakalarda görev yapması
durdurulur. Bu şartlar;
-
Lisansını vize yaptırmamış olmak,
-
Müsabakalarda Merkez Hakem Kurulu tarafından belirlenen genel görünüm
kurallarına uymamak,
-
Yürüttükleri müsabakalar hakkında yazdıkları raporları 24 saat içinde teslim
etmemek,
-
Müsabakalarda yer alan kulüplerin Yönetim Kurulu’nda yer almak veya antrenör,
sporcu ya da masörü olmak,
-
Eğitim ve sınavlarda başarısız olmak,
-
Federasyon kapsamı dışındaki müsabakalarda yazılı izin almadan hakemlik yapmak,
-
Kendi illerinde verilen il müsabakalarını mazeretsiz olarak yönetmemek
durumlarında hakemlerin görev yapması durdurulur.
Hakemlik Görevine Ara Verilmesi
Hakemlik görevine ara vermek isteyen hakemler, İl Hakem
Kurulu’na; Ulusal ve Uluslararası Hakemler Merkez Hakem Kurulu’na yazılı olarak
başvururlar. Mazeretli olarak hakemliğe ara verilmesi süresi 3 sezondur. Sağlık
sebepleri dışında tekrar ara vermek isteyen hakemlerin yeniden görev almaya
başlaması tarihinden itibaren bir sezon geçmesi gerekmektedir. Ara verme
sürecinden sonra hakemin geri dönme talebini dilekçeyle bildirmesi
gerekmektedir.
Hakemlik Lisansının İptali
Hakemlik lisansının mazeretsiz 2 yıl vize yaptırılmaması
veya hakemlikten istifa edilmesi durumunda hakemlik lisansı iptal edilir.
Geçerli mazeret olmaksızın hakemlik görevini üç kere üst
üste yerine getirmeyen veya mazeretsiz olarak iki kez görevini yerine
getirmeyen hakemin hakemlik lisansı iptal edilir.
Ara verme dönemi sonunda geri dönme talebinde bulunmayan
hakemin lisansı iptal edilir.
50 yaşını dolduran veya hakemlik görevini sürdürmesini engelleyecek
en az 3 süreli hastalığı ortaya çıkan kişilerin lisansları iptal edilir.
Hakem seçilebilme kriterlerinin bir veya birkaçının
kaybedilmesi durumunda hakemlik lisansı iptal edilir.
Herhangi bir nedenle kasıtlı olarak taraflı oyun yöneten
veya Uluslararası Oyun Kuralları hatası yapan hakemin lisansı iptal edilir.
Gerçek dışı rapor düzenleyen, maddi ve manevi menfaat
temin eden hakemlerin lisansları iptal edilir.
Hakemliği küçük düşürecek yayınlar yapan veya sosyal
yaşamında hakemliği küçük düşürücü hareketlerde bulunan kişilerin hakemlik
lisansı iptal edilir.
Disiplin ve Ceza Kurulu tarafından Gençlik ve Spor
Müdürlüğü’ne, TESFED’e veya hakemlere karşı işlenmiş bir suçtan dolayı 3 aydan
fazla ceza alan veya yüz kızartıcı bir suçtan dolayı ceza alan hakemlerin
lisansları iptal edilir.
Yaptırımlar
Ulusal ve Uluslararası Hakemlere Disiplin Kurulu
tarafından, İl Hakemlerine İl Ceza Kurulu tarafından ceza verilmektedir.
Hakemlerin oyunları uygulama alanında ortaya çıkan
teknik hatalarda hakkında illerde İl Hakem Kurulu, federasyon yarışmalarında
Merkez Hakem Kurulu tarafından ceza verilmektedir.
Hakemlerin Disiplin Kararlarına İtiraz Etmesi
Hakemler, İl Hakem Kurulu tarafından verilen kararlara
karşı 15 gün içerisinde Merkez Hakem Kurulu’na itiraz edebilirler. Merkez Hakem
Kurulu’nun verdiği kararlar kesindir.
Semih TAŞKIN
Dijital Muhasebe ve Vergilendirme Uzmanı