Kıdem tazminat hesabına hangi ödemeler dahil edilir?

Kıdem tazminat hesabına hangi ödemeler dahil edilmeli?

Soru: “Sekiz yıldır çalıştığım iş yerinden emeklilik nedeniyle ayrıldım. Kıdem hesabına sadece yol parasını dahil ettiler ama yemek parasını dahil etmediler. Yemek parası maaş bordrosunda görünmüyor. Kıdem hesabına yemek yardımının da eklenmesi gerekmez mi?” Gürkan K.

KIDEM TAZMİNATININ NİTELİĞİ

Çalıştığı iş yerinde en az bir yıl kıdemi bulunan işçinin iş sözleşmesinin, tek maddesi yürürlükte bulunan 1475 sayılı İş Kanununun 14’üncü maddesinde belirtilen biçimde sona ermesi halinde işçiye, işçinin ölümü halinde ise hak sahiplerine kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.

Kıdem tazminatı, İş Kanununun emrettiği, kendine özgü bir ödemedir. İşçinin sadakatle çalışmasının karşılığı olarak nitelendirildiği gibi işçinin yıpranmasının karşılığı veya işsizlik sigortası ödemesinin eksikliğini gideren bir müessese olarak da ifade edilmektedir. Bir anlamda devlet memurlarına ödenen emekli ikramiyesinin de karşılığıdır.

KIDEM TAZMİNATI İÇİN BİR YILLIK KIDEM ŞART

İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için öncelikle iş yerindeki kıdeminin en az 1 yıldan fazla olması gerekmektedir. İş yerindeki kıdem süresi 1 yıldan fazla sürmüş olan her işçiye kıdem tazminatı ödenmez, ödeme için işçinin kanunda sayılan biçimde iş yerinden ayrılmış/çıkarılmış olması gerekir. En az 1 yıl kıdemi bulunan işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iş sözleşmesinin aşağıda belirtilen biçimde sonlanmış olması gerekmektedir.

1- İş sözleşmesinin işveren tarafından kıdem tazminatı hakkı doğacak biçimde sona ermesi gerekir. İş sözleşmesi İş Kanununun 17’nci maddesi kapsamında ihbar ücreti ödenerek veya ihbar süresi verilerek ya da işveren tarafından sağlık sebepleri veya zorlayıcı sebeplerle sona ermişse işçi kıdem tazminatı alabilir.

2- Kural olarak istifa eden işçiye kıdem tazminatı ödenmemekle birlikte işçinin, askerlik nedeniyle, kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde, emeklilik nedeniyle veya emekli olmak için yaş dışında kalan diğer şartları sağlaması şartıyla işten ayrılması halinde kıdem tazminatı alma hakkı doğar. Dolayısıyla 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan kişilerin ilk defa sigortalı olduğu tarihin üzerinden 15 yıl geçmişse ve en az 3600 gün prim ödemesi varsa emekli olmak için yaş dışında kalan diğer şartlar sağlanmış olduğundan kıdem tazminatı alması mümkündür. Ancak bu durumdaki işçinin istifa öncesinde SGK’dan kıdem tazminatı hakkı olduğuna ilişkin yazıyı alarak işverene ibraz etmesi ve istifa dilekçesinde istifa nedeni olarak emeklilik nedeniyle yaş dışında kalan şartların sağlandığının belirtilmesi gerekir. Kanuna göre en az bir yıl kıdemi bulunan işçinin ölmesi halinde ise hak sahiplerine kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.

DİKKATE ALINAN VE ALINMAYAN ÖDEMELER

Kıdem tazminatı miktarı, her kıdem yılı için işçinin son aldığı brüt ve giydirilmiş 30 günlük ücreti üzerinden hesaplanır. Kıdem tazminatı hesabında çıplak ücrete ilave olarak varsa yıllık veya 3 ya da altı aylık ikramiyelerin bir aya düşen karşılığı, yemek yardımı, gıda yardımı, yakacak yardımı, giyecek yardımı, erzak yardımı, aile yardımı, çocuk zammı, yol yardımı, özel sağlık sigortası primi gibi ödemeler de dikkate alınır.

Kıdem tazminatı hesabında, fazla mesai ücreti, hafta tatil ücreti, bayram harçlığı, evlenme, doğum ve ölüm yardımları, sürekliliği olmayan primler, yolluk, iş elbisesi ve işe bağlı koruyucu malzeme bedelleri gibi ödemeler dikkate alınmaz. Kıdem tazminat tutarı hesabında tavan kontrolü yapılır ve tazminat miktarının tavanı aşması halinde kıdem tazminatı tavan üzerinden ödenir. 2014 yılı kıdem tazminat tavanı 3.438,22 TL’dir. Kıdem tazminatından gelir vergisi ve sigorta primi kesilmez ancak binde 7,59 oranında Damga Vergisi kesintisi yapılarak kalan tutarın işçiye ödenmesi gerekir.

Şerif Akçan

TÜRKİYE