İŞLETMELERDE PERFORMANS ANALİZİ
Ülkemizde enflasyon oranlarının düşme trendin de olması, döviz kurlarının ı düşük seyretmesi, işletmelerin ithal mallarla rekabet edebilmek için çıkış yolları aramasına yol açmıştır. İşletmelerin bu süreçte ayakta kalabilme yollarından biri de Performans Analizi uygulamasıdır.
Performans Analizi; İşletmelerin mali yapılarını ve sektörde hangi konumda olduklarını bilmeleri için uygulanan bir analiz yöntemidir. İşletmelerde performans analizinin, nasıl yapılması gerektiği ana hatları ile bu yazımda açıklamaya çalışacağım.
İşletmelerde performans analizinin yapılabilmesi için işletmenin bilânçosuna ve gelir tablosuna ihtiyaç duyulur ya da amatörce tutulan kişisel kayıtlardaki veriler derlenerek bilanço ve gelir tablosu oluşturulur. Var olan veya oluşturulan tablolardaki veriler ışığında analiz yapılır.
Performans Analizinden, çıkacak sonuçların sağlıklı olabilmesi için oranlar analiz yönteminin kullanılması ve analizin dört ana gruba ayrılarak yapılmalıdır.
Analizde kullanılan Ana grupları ve alt dallarını aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.
A-) LİKİTİDE ORANLARILikitide oranları; işletmenin yaşanabilecek krizlerde nakit elde edebilme kabiliyetini gösterir. Bu kabiliyeti ölçmek için aşağıda belirtilen üç oransal yöntemin bir arada yapılması gerekmektedir.
a-) Cari Oran; İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme kabiliyetini göstermekte olup, cari oranın bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Cari Oran = Dönen Varlıklar .
. Kısa Vadeli Yabacı Kaynaklar
b-) Likitide Oran: İşletmenin, Stoklar dışındaki dönen varlıkların paraya dönüştürülme kabiliyetini göstermekte olup, likitide oranın bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır
Likitide Oranı= Dönen Varlıklar- Stoklar
Kısa Vadeli Borçlar
c-) Nakit Oran: Satışların durduğunda ya da alacakların tahsil edilemediği dönemlerde, İşletmenin ödeme gücünü göstermekte olup,nakit oranın bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır
Nakit Oran = Hazır Değerler + Menkul Kıymetler
Kısa Vadeli Borçlar
B-) FİNANSAL YAPI İLE İLGİLİ ORANLARFinansal Yapı; İşletmenin varlıklarının ne kadarının bankalar ya da üçüncü şahıslar tarafından finanse edildiğini kriz ortamında veya karlılık azaldığında, bu borçların işletme tarafından ödeme kabiliyetini ölçer
a-) Borçların Öz Sermayeye Oranı: İşletmenin finansmanında ne kadar yabancı kaynak kullanıldığını göstermekte olup, borçların öz sermayeye oranının bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Borçların Öz Sermayeye Oranı= Öz Sermaye .
Toplam Borçlar
.
b-) Borç Ödeyebilirlik Oranı: İşletmenin varlıklarının yüzde kaçının yabancı kaynaklardan finanse edildiğini göstermekte olup, borç ödeyebilirlik oranın bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Borç Ödeyebilirlik Oranı= Toplam Borçlar
Aktif Toplam
.
c-) Öz Sermaye Oranı: İşletmenin varlıklarının yüzde kaçının işletme sahiplerince finanse edildiğini göstermekte olup öz sermaye oranın bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Öz Sermaye Oranı= Öz Sermaye
Aktif Toplam
d-) Kısa Vadeli Borçlar oranı: İşletmenin iktisadi varlıklarının yüzde kaçını kısa vadeli borçlarla finanse edildiğini göstermekte olup, kısa vadeli borçlar oranın bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Kısa Vadeli Borçlar oranı= Kısa Vadeli Borçlar
Pasif Toplam
e-) Uzun Vadeli Borçlar Oranı: İşletmenin iktisadi varlıklarının yüzde kaçını uzun vadeli borçlarla finanse edildiğini göstermekte olup, uzun vadeli borçlar oranın bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Uzun Vadeli Borçlar Oranı=
Uzun Vadeli BorçlarPasif Toplam
.
C-) FAALİYET ORANLARIFaaliyet Oranları; İşletmelerin Varlıklarını verimli kullanıp kullanmadıklarını ve atıl stok bulundurup bulundurmadıklarını tespit eder.
a-) Alacakların Devir Hızı: İşletmenin Kredili Satışlardan doğan alacakların bir yıl içinde kaç kez tahsil edildiğini gösterir. Oranın büyümesi alacak devir hızının artığını yani vadelerin kısaldığını, küçülmesi ise devir hızının düştüğünü yani vadelerin uzadığını gösteriri alacak devir hızının bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Alacakların Devir Hızı= Kredili Satışlar .
Alacaklar(Senetli+Senetsiz)
b-) Stok Devir Hızı: İşletmenin stoklarının ne kadar süratle paraya çevrildiğini göstermekte olup, stok devir hızının bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır
Stok Devir Hızı Oranı=
Net Satışlar .[ (Dönem Başı Stok+Dönem Sonu Stok) /2]
.
c-)Maddi Duran Varlıkların Devir Hızı: İşletmenin maddi duran varlıkların verimli kullanılıp kullanılmadığını göstermekte olup, maddi duran varlıkların devir hızının bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Maddi Duran Varlıkların Devir Hızı =
Net Satışlar .Net Maddi Duran Varlıklar
d-) Aktif Devir Hızı: İşletmenin sahip olduğu varlıkları ne derece etkin kullandığını göstermekte olup, aktif devir hızının bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Aktif Devir Hızı=
Net Satışlar Öz Sermaye
e-) Öz Sermaye Devir Hızı: İşletmenin sahip olduğu Öz sermayenin ne ölçüde verimli kullanıldığını göstermekte olup öz sermaye devir hızının bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Öz Sermaye Devir Hızı=
Net SatışlarÖz Sermaye.
D-) KARLILIK ORANLARIKarlılık Oranları, İşletmenin yeterince kar edip etmediğini, işletmeye yatırılan paranın verimli kullanılıp kullanılmadığını tespit etmek için kullanılan oranlardır.
a-) Yatırım (Aktif) Karlılık Oranı: İşletmeye yapılan yatırımların ya da işletme de yer alan aktiflerin ne ölçüde karlı kullanıldığını tespit amacı ile kullanılan oranlar olup,
yatırım (aktif) karlılık oranının bulunması için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Yatırım (Aktif) Karlılık Oranı=
Net Kar .Aktif Toplam
b-) Öz kaynak Net Karlılık Oranı: Bu oran İşletme sahibinin işletmeye yatırmış olduğu paranın ne kadarının verimli kullanıldığını gösterir.Net kar kavramı olarak vergiden sonraki kar esas alınır.
Öz kaynak Net Karlılık Oranı:
Dönem Net KarıÖz Sermaye
İşletmelerin uğraştığı faaliyet alanlarına göre performans analiz oranları farklılıklar göstermekte olup, bu nedenle makalemde analiz oranlarının değer aralıklarını verilmemiştir.
SMMM Sedat ERYÜREKBağımsız Denetci