İş sözleşmesinin karşılıklı anlaşma (ikale) yoluyla feshi ve sonuçları

İş sözleşmesinin karşılıklı anlaşma (ikale) yoluyla feshi ve sonuçları

İşçi iş görmeyi taahhüt ettiği iş sözleşmesinde işveren ise sözkonusu iş karşılığı ödemesi gereken ücreti ödemeyi taahhüt eder. İşçi ile işveren arasında karşılıklı yapılan sözleşmenin her zaman için geçerli, haklı nedenlerle feshedilebilmesi olağan olduğu gibi karşılıklı anlaşma yoluyla da feshi mümkündür. Sözleşmenin haklı ve geçerli nedenlerle feshi İş Kanunu’nda ayrıntılı düzenlense de karşılıklı anlaşma ile feshi ve sonuçları düzenlenmemiştir. Aslında iş sözleşmesinin taraflarca anlaşma ile feshi çalışma yaşamımızda öteden beri vardır. Hukuk dilinde buna “ikale” denmektedir.

İkale yoluyla sona erdirme böylesine önemli sonuçlar doğururken gerek 1475 sayılı eski iş yasamızda gerekse 4857 sayılı yeni iş yasamızda konuya ilişkin açılımlar yer almamaktadır. Yani bir başka deyişle ikale iş yasamızda yer bulmuş bir uygulama değildir. Bunun önemli nedeni iş sözleşmesinin ikalesi, bir sözleşme niteliği taşıması sebebiyle borçlar hukukunun genel ilkelerine tabi olmasıdır.

Gerçekten de iş sözleşmesi ister belirli süreli isterse belirsiz süreli olsun tarafların karşılıklı anlaşması ile her zaman sona erdirilebilir. Belirli süreli sözleşmede sürenin bitiminden önce, belirsiz süreli sözleşmede de herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın sözleşme, tarafların karşılıklı anlaşması ile son bulur. Burada özellikle önem arz eden husus başta da belirttiğimiz gibi ikale yoluyla sona erdirme sonucunda tek taraflı fesihlerde ortaya çıkan (tazminat, işe iade vb.) sonuçların ortaya çıkmamasıdır.

Zira doktrinde ikale “Bu bir sözleşmeyi bozma eylemi olarak kabul edilemez. Çünkü bozma (fesih) tek yanlı bir irade bildirimi ile sözleşmeyi sona erdiren bozucu yenilik doğuran bir haktır. Oysaki tarafların anlaşarak sözleşmeyi ortadan kaldırmaları (ikale) karşılıklı ve uygun iki irade bildiriminin birleşmesi ile oluşan hukuksal bir olgudur. Bu nedenle bozma (fesih) ile oluşan sonuçlar ikalede geçerli olmaz. Başka bir deyişle ödenceler, iş güvencesi gibi kavramlar, bu hukuksal olguda uygulanmayacaktır. Ancak taraflar, anlaşarak herhangi bir ödence koyabilirler” diye belirtilmektedir. Burada önemli olan husus anlaşmalı sona erdirme sonucunda her koşulda tazminat hakkının ortadan kalkmayacağıdır. Taraflar bu konuda da anlaşarak bozma sonucunda tazminat öngörebilirler.

Sonuç olarak; İş Kanunu’nda işçi ile işveren arasında yapılan sözleşmenin feshi, genel olarak karşılıklı uyuşmazlık sonucuna göre yapılacağı ve gerekçesi için muhakkak haklı ve geçerli nedenin varlığının olması düşünülerek değerlendirilmiştir. Ancak bütün sözleşmelerde olduğu gibi ölüm, fiili imkânsızlık vs. gibi sebeplerle de sözleşme fesih olacaktır. İkale yani karşılıklı anlaşma yoluyla fesih de çalışma hayatında sıkça rastlanılan fesih yollarından birisidir. Her ne kadar İş Kanunu’nda belirtilmese de Borçlar Hukuku genel prensiplerine göre değerlendirilmektedir. Bununla birlikte; Yargıtay kararlarında da ikale istifa değildir.

***



İşten ayrılanlar ne zaman GSS için gelir testi yaptırmalı?



Soru: Yaklaşık iki yıldır bir işte sigortalı olarak çalışıyordum. İşten ayrıldım. Sağlıktan yararlanmam için gelir tesbiti yaptırmam gerekiyormuş. Ne zaman GSS için gelir testi yaptırmam gerekiyor?(Mahmut Akbaş)



Cevap: İşten ayrılanlar işten ayrıldıkları tarihten itibaren on gün süreyle Genel Sağlık Sigortası’ndan yararlanırlar. İşten ayrılmadan geriye doğru bir yıl içinde 90 günlük zorunlu sigortalılığınız olduğu için sigortalılık niteliğini yitirdikleri tarihten itibaren 90 gün süreyle bakmakla yükümlü olduğunuz kişiler dâhil sağlık hizmetlerinden yararlanırsınız. Dolayısıyla sigortalılık niteliğinin yitirildiği tarihten itibaren 100 gün süreyle gelir testine tabi olmaksızın sağlık hizmetini alabilirsiniz. Ancak 100 günün sonunda işe girmez iseniz 100. günü takip eden bir ay içinde mutlaka gelir testine girmeniz gerekmektedir.

 



Hangi askerlik borçlanması erken emekli eder?



Soru: İlk SSK başlangıcım 1.12.1988. Sigortalı olduktan sonra 1989-90 yıllarında askerlik yaptım. Askerliğimi borçlanırsam erken emekli olur muyum? (Hacı Atmaz)



Cevap: 25 yıllık sigortalılık süresi, 5 bin 450 gün ve 51 yaş şartlarının hepsini tamamlayarak emekli olabilirsiniz. Askerlik yaptığınız süre sigorta başlangıcından sonra olduğu için askerliği borçlanmanız sigortalılık süresi ve yaş şartını değiştirmez. Sadece 5 bin 450 günü tamamlamanıza yardımcı olur.



Emeklilik yaşı için bekleyen sağlık yardımı alamaz



Soru: 1986’da işe girdim. 26 yıl çalışma süresini doldurdum. 7 bin 800 prim günüm doldu. 2018’de emekli olacağım. 2018 yılına kadar işsiz kalırsam bu süreçte hastanelerden eşim ve çocuklarım ücretsiz yararlanabilir mi? (Ahmet Bekiroğlu)



Cevap: Emekli olmak için çalışmadan geçireceğiniz sürede eşiniz ve çocuklarınız sağlık yardımından yararlanamaz. Sağlık yardımından yararlanabilmeniz için Genel Sağlık Sigortası tescili yaptırmanız gerekir.

Ramazan Çanakkaleli

TARAF