YIL SONU İŞLEMLERİ VE DEĞERLEMELER

YIL SONU İŞLEMLERİ VE DEĞERLEMELER

Dönem sonu işlemlerinde değerleme

Vergi Usul Kanunu giriş hükümleri hariç (Md: 1-3) 5 ayrı bölümden oluşmaktadır. Bunlar; 

* Vergilendirme (Md: 4-152)

* Mükellefin Ödevleri (Md: 153-257)

* Değerleme (Md: 258-330)

* Ceza Hukuku (Md: 331-376)

* Vergi Davaları (Md: 377-417) başlıklarını taşımaktadır.

Söz konusu kitaplardan üçüncüsü dönem sonu işlemleri açısından önem arz etmektedir.

Vergi Usul Kanunu’nun 258. maddesinde yer alan tanımlamadan da anlaşılacağı üzere “Değerleme, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili kıymetlerin takdir ve tespitidir. “Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esas tutulur. (Md: 259)

Değerleme bu anlamda, doğrudan vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili bir işlem olduğu için kanunda değerleme ölçüleri ve hangi iktisadi kıymetlerin hangi ölçüyle değerleneceği açık olarak belirlenmiş olup bu konuda mükelleflere uyacakları kurallar hüküm altına alınmıştır.

Bilindiği üzere Vergi Usul Kanunu’nun 192. maddesi gereği olarak “Bilanço, envanterde gösterilen kıymetlerin tasnifli ve karşılıklı olarak değerleri itibariyle tertiplenmiş hülasasıdır (özetidir).”

Envanter çıkarmak, bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir. (Md: 186)

Envanter çalışmalarında işletmede var olan varlıkların parasal değerlemesi Vergi Usul Kanunu’nun değerleme hükümlerine göre yapılmaktadır. Eğer söz konusu değerleme yapılırken Vergi Usul Kanunu’nun değerleme hükümlerine uyulmaz ise düzenlenen bilanço yapılan denetimlerde “Değerleme” hükümlerine göre düzeltilmekte, sonuçta mükellefler cezalı vergi ödemek zorunda kalmaktadırlar.

Vergi Usul Kanunu hükümleri gereği olarak defterler hesap dönemi itibariyle tutulmaktadır.

Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi hesap dönemi başında tekrar açılır.

Ülkemizde hesap dönemi başı takvim yılı esasına göre belirlenmekte, buna paralel olarak hesap dönemi bitimi takvim yılının son günü yani 31 Aralık olarak kabul edilmektedir.

Ancak mükellefler vergi idaresine başvurarak işleri nedeniyle kendilerine özel hesap dönemi tespit ettirme hakkına sahip bulunmaktadırlar.

Hesap döneminin takvim yılı esasına göre belirlenmiş olması halinde değerlemeye esas olacak envanter işlemlerinin de 31 Aralık itibariyle yapılması gerekmektedir.

Envanter işlemlerinin yapılışı sırasında işletmede mevcut varlıkların birim değerlerinin tespiti bu açıdan önem arz etmektedir.

Vergi Usul Kanunu’nun 251. maddesinde değerleme ölçüleri 8 ayrı şekilde tespit edilmiş bulunmaktadır. 

Buna göre değerleme ölçüleri;

* Maliyet bedeli (Md: 262)

* Borsa rayici (Md: 263)

* Tasarruf değeri (Md: 264)

* Mukayyet değer (Md: 266)

* İtibari değer (Md: 266)

* Rayiç bedel (Mük md: 266)

* Emsal bedeli ve emsal ücreti (Md: 267)

* Vergi değeri (Md: 268)

Ancak Vergi Usul Kanunu yukarıda sayılan değerleme ölçülerine ek olarak; alış bedelini, alış emsal bedelini, ortalama perakende satış fiyatını, tapu siciline kayıtlı bedeli, finansal kiralamalarda kira ödemelerinin bugünkü değerini de değerleme ölçüsü olarak kabul etmektedir.

Günümüz ekonomisinde menkul kıymetlerin, yabancı paraların, alacakların, borçların (özellikle yabancı para birimlerine göre olanların) vadeli çeklerle ilgili borç ve alacakların 31 Aralık itibariyle değerlendirilmesi önem arz etmektedir.

Gayrimaddi hakların değerlemesi ise devamlı duraksama yaratmaktadır. Bilindiği üzere gayrimaddi haklar, gayrimenkul gibi tapuya tescil edilen sınırlı ayni haklar ile sınai, ticari ve fikri nitelikteki haklardır. Sınırlı ayni haklar ise Medeni Kanun’un (MK) “Eşya Hukuku” ile ilgili düzenlemeleri içerisinde yer almaktadır. Sınai, ticari ve fikri haklar ise değişik kanunlarda yer almakta olup ayrı bir yazı konusudur.

Vergi Usul Kanunu “İktisadi işletmelerde dahil kıymetler değerlemesini” (Md: 269-Mük md: 290), servetlerin değerlemesini (Md: 291-297) ayrı ayrı belirlemiş bulunmaktadır.

Dr. Veysi Seviğ

ito.org.tr

***

--2015 Yılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Asgari Ücret Tarifesi



-2015 MUHASEBE, VERGİ VE SİGORTA UYGULAMALARI



-2015 YILI ASGARİ ÜCRET TUTARLARI



-2015 YILI ASGARİ ÜCRET İŞÇİLİK MALİYETLERİ



-2015 YILI ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ TUTARLARI



-2015 YILI MUHASEBE, VERGİ PARAMETRELERİ



-2015 YILI MİKTAR, TUTAR VE HADLER



-2015 YILI VERGİ TAKVİMİ



-‘TORBA YASA’ VERGİ-PRİM AFFI UYGULAMA DOSYASI



-2015′TE TUTULACAK DEFTERLER VE TASDİK ZAMANI HAKKINDA ÖNEMLİ AÇIKLAMA



-2015 YILINDA TUTULACAK DEFTERLER VE TASDİK ÜCRETLERİ



-2015′TE E-DEFTERE GEÇECEK MÜKELLEFLER VE İŞLEMLERİ



-2015 YILI DEFTER TUTMA VE SINIF DEĞİŞTİRME HADLERİ



-2015 İÇİN KARAR VE PAY DEFTERİ TASDİKİ



-2015 YILI İÇİN ‘ONAYLI DEFTER’ TASDİKİ VE KULLANILMASI..



*TORBA YASA’ VERGİ-PRİM AFFI UYGULAMA DOSYASI VE SORU/CEVAPLAR için tıklayınız



MuhasebeDR.Com



*MuhasebeDoktoru.Com





-YAYINLANAN EN SON MEVZUATLAR