01.01.2018 TARİHİNDEN İTİBAREN 50 DEN FAZLA SİGORTALI ÇALIŞANI OLAN İŞVERENLERİN BES SİSTEMİNE DAHİL OLMA ZORUNLU’ luğu 5510 sayılı yasanın 4a ve 4c kapsamında çalışanlar için, Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ilk defa 1.1.2017 den başlamak üzere kademeli olarak, işverenlerin çalıştırdığı işçi sayıları ile ilgili olarak yürürlüğe girmişti,
Buna göre çalışan sayısı 50 ve üzerinde , fakat 100 den az ise 01/01/2018 den itibaren,
10 ve üzerinde ancak 50 den az ise 01/07/2018 den itibaren, 5 ve üzerinde fakat 10 dan az olan işyerleri 01/01/2019 dan itibaren zorunlu olarak BES ‘ e dahil olmak zorundadırlar.
Sisteme dahil olmanın ana şartı çalışan sayısı olmakla birlikte diğer önemli şart sisteme dahil olacakların 45 yaşını doldurmamış olmaları dır.
Kanun kapsamına dahil işverenler devletin belirlediği , Başbakanlık ve hazine Müsteşarlığı sitesinde yayımlanmış ve yetki almış 18 özel/ kamu sigorta şirketlerinden birisiyle antlaşma imzalamak zorundadır.
Sisteme çalışanın katılımı zorunlu olup ayrılmak ( caymak) katıldıktan 2 ay sonrasında mümkün olabilmektedir.
Katılım bedeli normal koşullarda 10 gün içerisinde sistemden cayan işçiye ödenmesi mümkün kılınmıştır.
Sistemden emekli olabilmek için yani nemalanabilmek için sistemde 10 yıl kalmak ana şart olmakla birlikte, talep sahibi işçinin de talep tarihinde 56 yaşını ikmal etmiş olması gerekir,
İşçinin maaşından kesilecek Zorunlu kesinti payı ( katılım payı) SPEK üzerinden % 3 olup, bu payın kesilmesi ve ilgili sigorta şirketine işçi adına yatırılması tamamen işverenin sorumluluğu altında dır.
……
Bana göre adalet li bulmadığım bu uygulama özel sigorta şirketlerine fon sağlamaktan başka bir amaca hizmet etmemektedir.
Zorunlu BES ile çalışanlara çifte emeklilik sağlanacağı iddiası dayanaksızdır. Asıl amaç çoğu çokuluslu sigorta şirketlerine kaynak sağlamaktır.
Ancak gerek devlet katkılarından yararlanmak için sistemde uzun süre kalmak gerekiyor. Sistemde 10 yıl kalanlar devlet katkısının yüzde 60’ını alabiliyor. BES’te emekliliğe hak kazananlar (en az 10 yıl sistemde kalmak ve 56 yaşını doldurmak) devlet katkısının tamamını alabiliyor.
Çalışanlar emeklilik planına dahil olduğunun kendisine bildirildiği tarihi takip eden iki ay içinde sözleşmeden cayabilir deniliyor, Yasa “iki ay sonra” değil “iki ay içinde” ibaresine ne yer veriyor. Bu durumda çalışanlar iki aylık süreyi beklemeksizin kendisine bilgi verilmesini takiben sistemden çıkabilir.
Kâğıt üzerinde oldukça yumuşak görünen bu koşulun pratikte büyük ölçüde mecburiyete dönüşmesi mümkün. Zaten bin bir nazla sigortalı çalıştıran işverenlere karşı durmak ,sendikasız çalışanların işverenin BES şirketiyle yaptığı sözleşmeye karşı çıkması oldukça zor görünüyor.
İşveren istemediği takdirde sistemden çıkmak pek mümkün olmayacak. Çalışanların bir bölümü ise çıkış işlemleriyle uğraşmayacak veya tasarruf hevesi ile sistemde kalacak. Dolayısıyla iki ay içinde cayma imkanı kâğıt üzerinde kalabilir.
Zorunlu BES bir sosyal sigorta sistemi değil, adı üzerinde bireysel tasarruf sistemi. BES piyasa mekanizmasına dayalı. BES şirketleri topladıkları primleri çeşitli fonlarda değerlendirerek getiri sağlamaya çalışacak. Topladıkları katkı paylarını borsa, tahvil, faiz, altın, döviz gibi araçlarla değerlendirecekler. Dolayısıyla getiri tercih edilen yatırım aracına ve piyasa koşullarına göre değişecek. Dolayısıyla BES kesintileri için bir getiri garantisi olmayacak
Çifte emeklilik AldatmacasıZorunlu BES’in iki gerekçesi var: Birincisi tasarruf oranlarını artırmak, ikincisi çalışanların refah seviyesinin emeklilik döneminde de korunması. Tasarruf oranlarının artırılması gelir düzeyi ile orantılıdır. Demokrasilerde Zorla tasarruf olmaz. Bunu bir döneme siyasi damgasını vurmuş Özal “zorunlu tasarruf fonu” ile denedi ama sonuç fiyasko oldu. Zorunlu BES ile çalışanlara çifte emeklilik sağlanacağı iddiası da bana göre mesnetsiz ve dayanaksızdır.
Basit bir aktüer ya hesabıyla sistemde 20 yıl kalan bir asgari ücretlinin yıllık yüzde 2 net reel getiri hesabıyla 20 yıl sonra alacağı maksimum emekli aylığı (enflasyondan arındırılmış sabit rakamlarla) 80 bilemedin 90 TL olur.
Asgari ücretin iki katı ücreti olanın 20 yıl sonraki geliri yaklaşık 160 ila 190 lira olacaktır. Öte yandan zorunlu BES düşük ücretli çalışanların ücretlerinde de zaten kıt kanaat geçinen asgari ücretli için bir düşüşe de yola açacağı aşikârdır.
Zorunlu BES Anayasa’ya aykırıZorunlu BES uygulaması anayasanın sosyal hukuk devleti ilkesine ve sosyal güvenliğe ilişkin hükümlerine aykırı olduğu gibi bireysel hak ve özürlükler arasında yer alan sözleşme özgürlüğü ve mülkiyet hakkına da aykırıdır. Zorunlu olan kamusal sosyal güvenlik sistemidir. Anayasa’nın 60. maddesine göre devlet bu sistemi kurmak ve herkesi zorunlu olarak bu sistem kapsamına almakla yükümlüdür. Bes anayasamızın 35. Maddesinde bahsedilen kamu yararı için mülkiyet hakkı sınırlamasına da de aykırıdır. Ayrıca anayasamızın 48. Maddesinde de belirtilen sözleşme serbestliği ilkesine de alenen aykırıdır. Devlet hiç kimseyi getirisi belirsiz bir özel sigorta programına girmeye zorlayamaz. Kişiler tasarruflarını diledikleri gibi değerlendirebilmelidirler. Kısaca bu uygula ile çalışanlar değil, özel sigorta şirketlerinin sermayeleri BES’leniyor.
Saygılarımla,
MÜSLÜM ÜNVER
MALİ MÜŞAVİR